Oι ελληνικές θάλασσες «πνίγονται» από το πλαστικό - Η σοκαριστική, νέα έκθεση της WWF για τη Μεσόγειο

Τα πλαστικά αποτελούν το 95% των σκουπιδιών στις ανοιχτές θάλασσες, στο βυθό και τις ακτές της Μεσογείου με τη ρύπανση να προέρχεται κυρίως από Τουρκία και Ισπανία, ενώ ακολουθούν Ιταλία, Αίγυπτος, Γαλλία και Ελλάδα. Η Ευρώπη είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος παραγωγός πλαστικού στον κόσμο μετά την Κίνα και κάθε χρόνο εναποθέτει στη θάλασσα 150,000-500,000 τόνους μακροπλαστικού και 70,000-130,00 μικροπλαστικού. © Βασίλης Κοκκινίδης / WWF Ελλάς 

Σε μια τεράστια και επικίνδυνη «πλαστική παγίδα» έχει μετατραπεί η Μεσόγειος Θάλασσα, καθώς τα τελευταία χρόνια τα επίπεδα ρύπανσης εξαιτίας των πλαστικών απορριμμάτων αυξάνονται ανησυχητικά γρήγορα με επιπτώσεις που θέτουν σε άμεσο κίνδυνο τα θαλάσσια είδη αλλά και την ανθρώπινη υγεία.    Σύμφωνα με τη νέα μελέτη «Σώζοντας τη Μεσόγειο από την πλαστική παγίδα» του WWF, στη Μεσόγειο τα πλαστικά αποτελούν το 95% των σκουπιδιών που εντοπίζονται τόσο στον βυθό της θάλασσας όσο και στις ακτές.   

Η ρύπανση προέρχεται κυρίως από την Τουρκία και την Ισπανία, και σε δεύτερη φάση, από την Ιταλία, την Αίγυπτο, τη Γαλλία και την Ελλάδα, με τους τουρίστες που επισκέπτονται την περιοχή να ευθύνονται για την ετήσια αύξηση κατά 40% των απορριμμάτων που καταλήγουν στη Μεσόγειο Θάλασσα. 

Την έκταση του προβλήματος μπορεί να αντιληφθεί κανείς αν αναλογιστεί πως μόνο η Ελλάδα, μια χώρα με 16.000 χιλιόμετρα ακτογραμμής, καταναλώνει περίπου 0,6 εκατομμύρια τόνους πλαστικών το χρόνο και ανακυκλώνει μόλις το 20%.    

Τα μεγάλα πλαστικά κομμάτια τραυματίζουν, προκαλούν ασφυξία και συχνά θάνατο στα ζώα της θάλασσας, συμπεριλαμβανομένων και ορισμένων εμβληματικών ειδών που είτε προστατεύονται από το νόμο, είτε κινδυνεύουν με εξαφάνιση, όπως είναι οι θαλάσσιες χελώνες ή τα θαλάσσια θηλαστικά. 

Ωστόσο, τα μικροπλαστικά, τα μικρά δηλαδή εκείνα θραύσματα πλαστικού, είναι αυτά που βρίσκονται σε πραγματική αφθονία στη Μεσόγειο. Έχει, μάλιστα, υπολογιστεί πως εντοπίζονται 1,25 εκατομμύρια κομματάκια πλαστικού ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο στη Μεσόγειο Θάλασσα συγκέντρωση, σχεδόν τέσσερις φορές υψηλότερη από αυτήν που καταγράφεται στο λεγόμενο «πλαστικό νησί», στον Βόρειο Ειρηνικό Ωκεανό. Όταν δε, εισέρχονται στην τροφική αλυσίδα αποτελούν απειλή όχι μόνο για έναν μεγάλο αριθμό ειδών, αλλά και για την ανθρώπινη υγεία. 

Τα θαλασσοπούλια μπερδεύουν τα πλαστικά για τροφή επειδή έχουν φύκη και βακτήρια τα οποία κάθονται πάνω τους και εκπέμπουν δυνατή οσμή θείου. Θεωρώντας ότι η μυρωδιά είναι τροφή, καταλήγουν να τρώνε τα πλαστικά και όχι το θήραμα. Η μυρωδιά παραπλανεί επίσης τα ψάρια που μπερδεύουν τα μικροπλαστικά με τα κριλ. Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και στις χελώνες, που επιλέγουν το θήραμά τους μέσω της όψης- οι μέδουσες, οι πλαστικές σακούλες και τα μπαλόνια μοιάζουν με τροφή. © NATUREPL.COM / SUE DALY / WWF 

Οι ελληνικές θάλασσες κινδυνεύουν στην κυριολεξία να «πλαστικοποιηθούν»   «Αν θεωρούμε ότι η ρύπανση από τα πλαστικά σκουπίδια δεν μας αφορά και ότι δεν πρόκειται να πλήξει τις ελληνικές θάλασσες, ας το σκεφτούμε καλύτερα!», λέει στο LIFO.gr ο Αχιλλέας Πληθάρας, υπεύθυνος προγραμμάτων ευαισθητοποίησης του WWF Ελλάς.   

Σύμφωνα με τον ίδιο, ήδη στη Μεσόγειο, τα πλαστικά αποτελούν το 95% των σκουπιδιών που εντοπίζονται στις θάλασσες, τόσο στον βυθό, όσο και στις ακτές, με τη χώρα μας να βρίσκεται ήδη κι αυτή αντιμέτωπη με το μεγάλο αυτό πρόβλημα.   

«Οι ακτές και οι θάλασσές μας κινδυνεύουν να "πλαστικοποιηθούν" στην κυριολεξία εξαιτίας των 150.000 -500.000 τόνων πλαστικών απορριμμάτων που επιπλέουν στις θάλασσες όλης της Ευρώπης, με καταστροφικές συνέπειες όχι μόνο για τα θαλάσσια είδη –όπως τις χελώνες, τα ψάρια, τα κητώδη, τα θαλασσοπούλια- αλλά και για την ανθρώπινη υγεία. Λόγω των ανέμων, των κυμάτων και της υπεριώδους ακτινοβολίας, τα πλαστικά σκουπίδια σπάνε σε μικρότερα κομμάτια, τα οποία απορροφώνται εύκολα από τη θαλάσσια χλωρίδα, καταναλώνονται από τα ψάρια και τα υπόλοιπα θαλάσσια είδη που τα περνούν για λεία και με αυτό τον τρόπο, εισέρχονται στην τροφική αλυσίδα, και καταναλώνονται ακούσια από τους ανθρώπους. 
Σύμφωνα μάλιστα, με μια έρευνα που έγινε για μικροπλαστικά σε μύδια και στρείδια, ένας μέσος Ευρωπαίος καταναλωτής αυτών των ειδών μπορεί να καταναλώσει έως και 11.000 κομματάκια μικροπλαστικών τον χρόνο», σημειώνει ο κ. Πληθάρας.  

Αν και η Μεσόγειος αποτελεί μόλις το 1% του όγκου των παγκόσμιων θαλασσών, η συγκέντρωση μικροπλαστικών αγγίζει επίπεδα ρεκόρ: 1,25 εκατομμύρια κομματάκια ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο. Οι χώρες που ρίχνουν τα περισσότερα πλαστικά στη Μεσόγειο είναι η Τουρκία (144 τόνους/ημέρα), η Ισπανία (126), η Ιταλία (90), η Αίγυπτος (77) και η Γαλλία (66). 

Όπως επισημαίνει, στην Ελλάδα η ρύπανση από πλαστικά μόλις τώρα άρχισε να μπαίνει στο δημόσιο διάλογο, αλλά με τρόπο αποσπασματικό.   «Λαμβάνοντας υπόψη τα εξαιρετικά χαμηλά ποσοστά ανακύκλωσης στη χώρα μας, τα χαμηλά ποσοστά ευαισθητοποίησης των Ελλήνων πολιτών σε αυτό το θέμα, και την ελλιπέστατη εθνική στρατηγική διαχείρισης απορριμμάτων, το μέλλον για τη χώρα μας διαγράφεται αρκετά δυσοίωνο. Η αρχή μπορεί να γίνει πολύ εύκολα από εμάς τους ίδιους, αν περιορίσουμε άμεσα στο ελάχιστο τα πλαστικά μιας χρήσης, αν εντάξουμε την ανακύκλωση στην καθημερινότητά μας κι αν συνειδητοποιήσουμε ότι κάθε πράξη μας έχει αντίκτυπο στο περιβάλλον και κατ' επέκταση, σ' εμάς τους ίδιους», 

αναφέρει ο κ. Πληθάρας.  

τα πλαστικά μπορεί να περιέχουν τοξικά χημικά σε συγκεντρώσεις έως και ένα εκατομμύριο φορές υψηλότερες από τις φυσιολογικές. Οι ουσίες που απορροφώνται και απελευθερώνονται από τα πλαστικά μπορούν νααλλάξουν το DNA ειδών, προκαλώντας επίσης ανεπιθύμητες επιπτώσεις στην υγεία. © NATUREPL.COM / JOHN CANCALOSI / WWF 

«Εμείς οι πολίτες χρειάζεται να απαιτήσουμε από την Πολιτεία την άμεση λήψη μέτρων για τον περιορισμό της πλαστικής ρύπανσης ώστε η Ελλάδα να πάψει να παραμένει ουραγός. Αν θέλουμε να συνεχίσουμε να λέμε ότι είμαστε μια χώρα με μοναδικό θαλάσσιο πλούτο και παράδοση, πρέπει να ενεργήσουμε άμεσα, ο καθένας από τη δική του μεριά, προκειμένου να σώσουμε τη Μεσόγειο, αλλά και τις θάλασσές μας από αυτή την πλαστική αυτή παγίδα», καταλήγει.    

Η κατάσταση στην Ελλάδα: 

Πού εντοπίζονται τα περισσότερα απορρίμματα και τι είναι αυτά 

Έρευνα που διεξήχθη για την πυκνότητα και σύσταση των απορριμμάτων στο βυθό τριών κόλπων της Ελλάδας (Σαρωνικός, Πατραϊκός, Εχινάδων), ενός της Ρουμανίας (Κοστάντζα) κι ενός της Κύπρου (Λεμεσού) έδειξε πως οι περιοχές της Ελλάδας είχαν μεγαλύτερη πυκνότητα απορριμμάτων στο βυθό σε σχέση με τις άλλες περιοχές.   

Ο βυθός του Σαρωνικού ήταν αυτός με τη μεγαλύτερη πυκνότητα, ενώ αξίζει να σημειωθεί πως το 95% σχεδόν των απορριμμάτων που βρέθηκαν εκεί ήταν πλαστικά. Σε άλλη παρόμοια έρευνα σε Κυκλάδες και Ευβοϊκό, επίσης εντοπίστηκε πως τα πλαστικά απορρίμματα ήταν τα συνηθέστερα απορρίμματα που «αλιεύτηκαν» από τον βυθό των συγκεκριμένων περιοχών. 

Τα μακροπλαστικά (απόβλητα δηλαδή όπως σακούλες, φίλτρα τσιγάρων, μπαλόνια, μπουκάλια, ποτήρια ή καλαμάκια) είναι η πιο ορατή μορφή πλαστικής ρύπανσης. Ωστόσο τα μικροπλαστικά, τα κομματάκια δηλαδή που είναι μικρότερα από 5mm, είναι εκείνα με τις σοβαρότερες επιπτώσεις στην θαλάσσια ζωή. © JÜRGEN FREUND / WWF 

Σύμφωνα με έρευνα καταγραφής απορριμμάτων σε 80 παραλίες της Ελλάδας, τα πλαστικά είναι η πλέον κοινή κατηγορία απορριμμάτων που εντοπίστηκε. Το 43-51% των απορριμμάτων που καταγράφηκαν στην έρευνα ήταν πλαστικά, το 13-18% χαρτί και το 7-12% αλουμίνιο.  

Τα βασικά σκουπίδια που βρίσκει κανείς στις ελληνικές παραλίες είναι 

αποτσίγαρα, 

• μικρά και μεγάλα κομμάτια πλαστικών, 
• καλαμάκια και αναδευτήρες, 
• πλαστικές συσκευασίες τροφίμων, 
• πώματα από μπουκάλια, 
• πλαστικές σακούλες, 
• πλαστικά καπάκια και ποτήρια.   

Σύμφωνα με την οργάνωση Seas at Risk, που εκτίμησε την κατανάλωση πλαστικών μιας χρήσης στις χώρες της ΕΕ, στην Ελλάδα καταναλώνονται κάθε χρόνο περίπου 1 δις πλαστικά μπουκάλια και 300 εκατομμύρια πλαστικά ποτήρια και καπάκια, ενώ μόνο στα ταχυφαγεία εκτιμάται ότι κάθε χρόνο καταναλώνονται σχεδόν 1 δις πλαστικά καλαμάκια. 

Σήμερα εκτιμάται πως υπάρχουν στον ωκεανό πάνω από 150 εκατομμύρια τόνοι πλαστικών. Αν αυτό συνεχιστεί, μέχρι το 2025 ο ωκεανός θα έχει 1 τόνο πλαστικού για κάθε 3 τόνους ψάρι και μέχρι το 2050 ενδέχεται να έχει περισσότερα πλαστικά παρά ψάρια (σε βάρος). 

Τι κάνουν οι Έλληνες και τι θα μπορούσαν να κάνουν   

Στο Ευρωβαρόμετρο 388 (Ιούνιος 2014), το 94% των Ευρωπαίων δηλώνουν ότι χρειάζονται περισσότερο ενημέρωση για τα είδη πλαστικών που ανακυκλώνονται, ενώ στο Ευρωβαρόμετρο 468 (Νοέμβριος 2017) προκύπτει πως οι πολίτες δεν είναι τόσο ευαισθητοποιημένοι όσο θα μπορούσε. Για παράδειγμα, μόλις το 34% των Ευρωπαίων δηλώνει ότι αποφεύγει την αγορά πλαστικών προϊόντων μιας χρήσης.   Το ποσοστό για τους Έλληνες είναι ακόμα μικρότερο και μόλις φτάνει το 24%, δείγμα του ότι απαιτείται περισσότερη προσπάθεια για την ευαισθητοποίηση και την ανάληψη δράσης εκ μέρους των πολιτών.   

Το WWF συστήνει στους πολίτες να μην επιλέγουν προϊόντα σε πλαστική συσκευασία, να μειώσουν τα πλαστικά μιας χρήσης, να εντάξουν την ανακύκλωση στην καθημερινότητά τους και να μεταδίδουν το μήνυμα στους συμπολίτες τους.   

Στη Μεσόγειο ζουν 150 εκατομμύρια άνθρωποι οι οποίοι παράγουν από τις μεγαλύτερες ποσότητες αστικών στερεών αποβλήτων κατά κεφαλήν, της τάξεως των 208-760 κιλών το χρόνο. Οι πάνω από 200 εκατομμύρια τουρίστες που επισκέπτονται τη Μεσόγειο κάθε χρόνο κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού αυξάνουν τα θαλάσσια απορρίμματα κατά 40%. 

Ανάγκη για δράση από κυβερνήσεις και επιχειρήσεις   

Οι καθυστερήσεις και τα κενά που εντοπίζονται στη διαχείριση των απορριμμάτων στις περισσότερες μεσογειακές χώρες αποτελούν την πηγή του προβλήματος.   

Από τους 27 εκατομμύρια τόνους πλαστικών απορριμμάτων που παράγονται κάθε χρόνο στην Ευρώπη (28 κράτη μέλη, Νορβηγία και Ελβετία), μόνο το ένα τρίτο ανακυκλώνεται. Σε επίπεδο πολιτικής, υπάρχουν πολλά που πρέπει να γίνουν. 

Καταρχάς δεν έχει υπάρξει μέχρι στιγμής κάποιος σχεδιασμός για την λήψη μέτρων με σκοπό την αποτροπή εισόδου πλαστικών απορριμμάτων στο θαλάσσιο περιβάλλον. Η εισαγωγή του τέλους πλαστικής σακούλας έγινε μόνο έπειτα από απαίτηση της Κομισιόν και με πολύ «χαλαρούς» όρους (τέλος μόλις 0,04€ το 2018 και 0,09€ το 2019, όταν πχ. σε Ολλανδία και Ιρλανδία η χρέωση φτάνει τα 0,25€ και 0,22€ αντίστοιχα).   

Ενδεικτικά, το WWF προτείνει για τις κυβερνήσεις την υιοθέτηση μιας δεσμευτικής διεθνούς συμφωνίας για την εξάλειψη των πλαστικών απορρίψεων στους ωκεανούς, με δεσμευτικούς στόχους για τα κράτη, προκειμένου να επιτευχθεί 100% ανακύκλωση των πλαστικών απορριμμάτων ως το 2030 και να απαγορευθούν ολοκληρωτικά τα πλαστικά μιας χρήσης (π.χ. σακούλες, καλαμάκια). Την ίδια στιγμή οι επιχειρήσεις θα μπορούσαν να επενδύσουν στον σχεδιασμό νέων, καινοτόμων και βιώσιμων υλικών που θα αντικαταστήσουν τα πλαστικά. 

Πηγή: www.lifo.gr